مقدمه
با انتشار نسخه هشتم PMBOK Guide، مدیران پروژه در صنایع مختلف به دنبال درک این هستند که نسخه جدید چه تغییراتی داشته و چگونه باید از آن در دنیای واقعی استفاده کرد.
PMBOK 8 برخلاف نسخه‌های قبلی که بیشتر بر فرایندها تمرکز داشتند، یک چارچوب تصمیم‌گیری مدرن و منعطف است که برای پروژه‌های پیچیده، چابک و محیط‌های پرتغییر طراحی شده است.
این مقاله (در ادامه مقاله قبلی) به‌صورت ساده و کاربردی، اهداف، ساختار و رویکرد جدید نسخه هشتم را توضیح می‌دهد.
هدف اصلی PMBOK 8 چیست؟
در نسخه هشتم، هدف PMI این است که مدیریت پروژه را از حالت «فرایندمحور» به «ارزش‌محور» و «تصمیم‌محور» منتقل کند.
اهداف کلیدی PMBOK 8
-
ایجاد زبان مشترک میان تیم‌های پروژه
-
ساده‌سازی یادگیری برای افراد تازه‌کار
-
پشتیبانی از انواع پروژه‌ها: EPC، IT، چابک، هیبرید
-
کمک به انتخاب درست ابزارها، نه اجبار به پیروی یکسان
-
افزایش توان تیم‌ها در مواجهه با تغییر، پیچیدگی و عدم‌قطعیت
نسخه هشتم برای «پروژه‌های واقعی» طراحی شده است؛ پروژه‌هایی که محدودیت‌ها، ذی‌نفعان متعدد و شرایط غیرقابل‌پیش‌بینی دارند.
ساختار PMBOK 8 چگونه طراحی شده است؟
PMBOK 8 دارای یک ساختار سه‌لایه است که منطق آن کاملاً بر اساس تفکر سیستمی طراحی شده است:
۱. اصول مدیریت پروژه – Project Management Principles (ص. ۳۶ راهنما)
شش اصل رسمی عبارت‌اند از:
-
Adopt a Holistic View
-
Focus on Value
-
Embed Quality Into Processes and Deliverables
-
Be an Accountable Leader
-
Integrate Sustainability Within All Project Areas
-
Build an Empowered Culture
این اصول رفتار و طرز فکر مورد انتظار از مدیر پروژه را مشخص می‌کنند.
۲. حوزه‌های عملکردی – Seven Performance Domains(ص. ۷ راهنما)
هفت حوزه‌ای که باید در طول پروژه به‌صورت مستمر مدیریت شوند:
-
Scope
-
Schedule
-
Finance
-
Governance
-
Stakeholders
-
Resources
-
Risk
این حوزه‌ها «نتایج» را هدف می‌گیرند، نه «فعالیت‌ها» را.
۳. فرآیندهای فنی – ۴۰ Technical Processes(ص. ۸ راهنما)
این مجموعه شامل ۴۰ فرایند کاربردی است که بسته به شرایط پروژه می‌توان انتخاب و Tailor کرد.
در PMBOK 8 هیچ فرایندی اجباری نیست—بلکه جعبه ابزار مدیریت پروژه است.
تفاوت مهم – PMBOK 8 یک «متدولوژی» نیست!
این نسخه صراحتاً اعلام می‌کند:
PMBOK یک متدولوژی نیست؛ یک راهنمای انعطاف‌پذیر است.
به همین دلیل، می‌توان آن را به‌سادگی با موارد زیر ترکیب کرد:
-
Agile و Scrum
-
مدل‌های DevOps
-
چارچوب‌های PMO
-
متدولوژی‌های EPC
-
استانداردهای قراردادی مثل FIDIC یا NEC
این انعطاف‌پذیری، PMBOK 8 را به یک مجموعه راهنمای جهانی تبدیل می‌کند.
چرا PMBOK 8 برای صنعت امروز مناسب‌تر است؟
۱. سازگار با تغییرات سریع
نسخه جدید بر تفکر سیستمی و شناخت تعاملات بین بخش‌ها تأکید دارد.
۲. تمرکز بر ارزش (Value Orientation)
موفقیت پروژه تنها تحویل Scope نیست؛ بلکه خلق ارزش برای سازمان است.
۳. توجه ویژه به رهبری و فرهنگ تیمی
اصول نسخه هشتم بر Accountability، شفافیت و ایجاد تیم توانمند تأکید می‌کنند.
۴. Tailoring به‌عنوان ستون اصلی
PMBOK 8 می‌پذیرد که هیچ دو پروژه‌ای مشابه نیستند.
بنابراین انتخاب ابزار، فرایند و ساختار باید سفارشی‌سازی شود.
PMBOK 8 برای چه کسانی مناسب است؟
این نسخه برای طیف وسیعی از نقش‌ها سودمند است:
✔ مدیران پروژه EPC (تأمین، زمان‌بندی، هزینه، Claims)
✔ مدیران IT و نرم‌افزار (Agile، DevOps، Hybrid)
✔ مدیران طرح و PMOها
✔ دانشجویان PMP و علاقه‌مندان PMI
✔ مشاوران پروژه‌های دولتی، نفت و گاز، انرژی و زیرساخت
چگونه مطالعه PMBOK 8 را شروع کنیم؟
برای یادگیری مؤثر نسخه هشتم، پیشنهاد می‌شود:
-
ابتدا اصول شش‌گانه را مطالعه کنید.
-
سپس حوزه‌های عملکردی (Performance Domains) را درک کنید.
-
اهمیت Tailoring را جدی بگیرید.
-
فرایندهای فنی را در پروژه واقعی تمرین کنید.
-
از مدل‌ها و ابزارهای معرفی‌شده استفاده کنید.
در مقالات بعدی، هر بخش با مثال‌های واقعی توضیح داده خواهد شد.
جمع‌بندی
PMBOK 8 یک استاندارد مدرن، آینده‌نگر و ارزش‌محور است که مدیریت پروژه را به یک سیستم تصمیم‌گیری هوشمند، منعطف و ساده‌سازی‌شده تبدیل می‌کند.
اگر مدیر پروژه هستید یا قصد ارتقای مسیر حرفه‌ای خود را دارید، یادگیری نسخه هشتم یک مزیت رقابتی جدی برای شما محسوب می‌شود.
