در این مطلب قصد دارم دو واژه تغییرات و ادعا در قرارداد را تعریف کرده و تفاوت‌های آن‌ها را توضیح دهم. این دو اصطلاح معمولاً در پروژه‌ها در کنار یکدیگر به‌کار می‌روند، اما از نظر منشأ، ماهیت و نحوه‌ی برخورد با آن‌ها تفاوت‌های مهمی دارند.

مدیریت قرارداد و مدیریت پروژه

مدیریت قرارداد و مدیریت پروژه از اصول مدیریت هستند که نقش مهمی در کنترل و هدایت پروژه‌ها دارند. در این زمینه، دو مفهوم مهم تغییرات و ادعا مطرح می‌شوند که در ادامه به تعریف و تفاوت‌های آن‌ها پرداخته خواهد شد.

تعریف ادعا (Claim) در پروژه

Claim به هرگونه ادعایی گفته می‌شود که ناشی از اتفاقات پیش‌بینی‌نشده‌ای باشد که منجر به افزایش زمان، هزینه یا زیان مالی برای یکی از طرفین می‌شود و چارچوب مشخصی برای جبران آن در قرارداد در نظر گرفته نشده است. این اتفاقات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• نقض قرارداد
• تأخیرهای زمانی
• تغییر در شرایط محیطی یا اجرایی
• عوامل پیش‌بینی‌نشده

به‌طور خلاصه، هر زمان که هزینه یا زمان اضافی به‌دلیل موارد غیرمنتظره به پروژه تحمیل شود و سازوکاری برای جبران آن در قرارداد وجود نداشته باشد، باید از طریق ادعا (claim) پیگیری شود.

تعریف تغییر (Change) در پروژه

تغییرات در قرارداد به تغییرات رسمی در محدوده کار (Scope of Work) یا بخش‌های فنی پروژه گفته می‌شود که از طریق فرآیند تعریف‌شده در قرارداد، پیگیری و تصویب می‌شوند. این تغییرات معمولاً به دلایل زیر رخ می‌دهند:

• تغییر در طراحی یا الزامات فنی
• اصلاح احجام کاری
• درخواست‌های کارفرما برای تغییرات

تغییرات (change) ها به‌طور رسمی و از طریق فرآیندهای ازپیش‌توافق‌شده در قرارداد بررسی و تصویب می‌شوند و می‌توانند منجر به تغییر مبلغ یا زمان اجرای قرارداد شوند.

تفاوت‌های اصلی بین ادعا (claim) و تغییرات (change)

1. چارچوب قراردادی: change دارای ساختار و فرآیند مشخص و ازپیش‌توافق‌شده در قرارداد است، در حالی که کلیم ناشی از شرایط غیرمنتظره و خارج از فرآیندهای تعریف‌شده است.
2. علت ایجاد:
   • change به‌دلیل تغییر در طراحی، الزامات فنی یا حجم کار رخ می‌دهد.
   • claim ناشی از تأخیرها، افزایش هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده یا نقض قرارداد است.
3. نحوه‌ی پیگیری:
   • change از طریق فرآیندهای رسمی و توافق‌شده در قرارداد بررسی می‌شود.
   • claim اغلب منجر به اختلاف شده و نیاز به مذاکرات طولانی‌مدت و گاهی داوری دارد.

تشبیه قرار داد به دو تصویر

اگر بخواهیم قرار داد را به دو نقاشی مجزا تقسیم کنیم لازم است آنرا در قالب دو تصویر به نمایش بگذاریم:

• تصویر فنی پروژه: شامل طرح‌های اولیه، الزامات فنی و موارد مرتبط با احجام و مقادیر اولیه.
• تصویر قراردادی پروژه: شامل زمان‌بندی، قوانین، شرایط محیطی و سایر فرضیات غیر فنی.

هرگونه تغییر یا خدشه در این دو تصویر، زمینه‌ساز تغییرات یا ادعا است. اگر قرارداد برای آن تغییر فرآیند مشخصی داشته باشد، تغییرات محسوب می‌شود. در غیر این صورت، باید از طریق ادعا پیگیری شود.

به‌طور خلاصه، change تغییرات پیش‌بینی‌شده در قرارداد را شامل می‌شود، در حالی که claim به اتفاقات غیرمنتظره و مواردی که سازوکاری برای جبران آن‌ها در نظر گرفته نشده است، اشاره دارد.