وقتی کارفرما و پیمانکار برای اجرای یک پروژه صنعتی (احداث پالایشگاه، نیروگاه یا کارخانه صنعتی) با مبلغ و مدت مشخص در قالب قراردادی از نوع EPC و معمولاً Fixed Price توافق می‌کنند، این توافق بر اساس مجموعه‌ای از اطلاعات، فرضیات و شرایط اولیه شکل گرفته است و تغییر در آنها زمینه ساز ایجاد ادعا یا کلیم است.

این اطلاعات می‌تواند شامل دو بخش اصلی باشد:

• مشخصات فنی پروژه
  • مثلا میزان تولید سالانه (مثل تولید ۵ میلیون تن گندله آهن).
  • یا مثلا ویژگی‌های خوراک ورودی (مثل رطوبت بین ۲ تا ۱۵ درصد).
  • یا حتی مشخصات آب یا انرژی تحویلی به پیمانکار.
• تعهدات قراردادی طرفین
  • مثل تعهد پیمانکار به استفاده از ناوگان کشتیرانی داخلی برای حمل تجهیزات.
  • مثل الزام به خرید از لیست تأمین‌کنندگان مشخص و تأیید شده.
  • یا مثلا تعهد کارفرما به تحویل فوری زمین اجرای پروژه.
  • یا طبق تقسیم ریسک‌ها (مثلاً: قرارداد ارزی → ریسک ارز بر عهده کارفرما / قرارداد قیمت ثابت → ریسک افزایش قیمت بر عهده پیمانکار).

چالش تغییرات در پروژه

پس از شروع پروژه، شرایط واقعی اغلب دقیقاً مطابق با فرضیات اولیه پیش نمی‌رود.
گاهی تغییرات کوچک هستند و اثر قابل توجهی بر هزینه و زمان ندارند، اما در برخی موارد تأثیر آنها اساسی است.

اگر قرارداد چارچوب مشخصی برای محاسبه اثر این تغییرات داشته باشد، موضوع در قالب مدیریت تغییرات (Change Management) پیگیری می‌شود.

اما وقتی چارچوب مشخصی وجود ندارد – مثلاً در شرایطی مانند تحریم ناگهانی خطوط کشتیرانی ایران توسط اروپا – پیمانکار دیگر نمی‌تواند تعهد اولیه خود را انجام دهد و هزینه‌ها و زمان پروژه تغییر می‌کند، بدون اینکه فرمول جبران مشخصی در قرارداد وجود داشته باشد.

اینجاست که مدیریت ادعا (Claim Management) اهمیت حیاتی پیدا می‌کند.

مدیریت ادعا یا کلیم چیست؟

مدیریت ادعا فرایندی است که طی آن پیمانکار یا کارفرما، بر اساس قرارداد، مستندات و وقایع پروژه، درخواست جبران مالی یا زمانی خود را به‌صورت مستند و حرفه‌ای مطرح می‌کند.

به بیان ساده، مدیریت ادعا یعنی:

ثبت، تحلیل و ارائه مستندات اختلاف و تبدیل آن‌ها به یک لایحه ادعا (Claim Dossier) معتبر.

انواع ادعا یا کلیم:

• زمانی (Delay Claim): مطالبه تمدید مدت پیمان.
• مالی (Financial Claim): درخواست جبران هزینه‌های اضافی.
• ترکیبی: همزمان شامل زمان و هزینه.

چرا مدیریت ادعا یا کلیم مهم است؟

1. حفظ منافع پیمانکار: جلوگیری از زیان ناشی از تغییرات خارج از کنترل.
2. شفاف‌سازی روابط قراردادی: روشن شدن مسئولیت‌های طرفین.
3. جلوگیری از تنش و توقف پروژه: ادعای حرفه‌ای می‌تواند جایگزین دعوای حقوقی شود.
4. افزایش اعتماد سرمایه‌گذار: وجود سازوکار مدیریت ادعا، اعتماد به پروژه را افزایش می‌دهد.

جمع‌بندی

مدیریت ادعا دیگر یک گزینه انتخابی یا لوکس نیست؛ بلکه بخشی جدانشدنی از مدیریت پروژه‌های صنعتی است.

هر کارفرما یا پیمانکار حرفه‌ای باید بتواند تغییرات و تاخیرات را رصد، مستند و کمی‌سازی کند.

گروه IPM-Assist.com با تجربه عملی در تهیه لوایح تاخیرات و ادعاهای مالی و همچنین مدیریت تغییرات، آماده است تا پروژه‌های شما را در این مسیر حیاتی پشتیبانی نماید.