آنچه باید در خصوص تیم سازی Team Building بدانیم (مدل تاکمن Tuckman’s Model)
تیم سازی (مدل تاکمن) یکی از وظایف فرآیندی مدیر پروژه در فاز اجرا و همچنین یکی از مهارت‌های بین فردی و تیمی است. این مهارت علاوه بر افزایش روابط اجتماعی تیم، باعث ایجاد فضای همکاری و همدلی بین اعضای تیم می‌شود و منابع پروژه در مسیر موثرتری به کار گرفته می‌شود. موضوعات سریع‌تر تصمیم‌گیری می‌شوند، تعهد تیمی افزایش می‌یابد و در کل نتایج کیفی بالاتری حاصل می‌شود.
مدل تاکمن (Tuckman’s Model)
مدل تاکمن که اولین بار در سال ۱۹۶۵ توسط بروس تاکمن معرفی شد، یکی از کارآمدترین مدل‌ها در توصیف مراحل توسعه تیم پروژه و از شناخته‌شده‌ترین چارچوب‌ها برای درک روند شکل‌گیری و توسعه تیم‌های پروژه است. تاکمن پنج مرحله را برای تعامل و تکامل تیم‌ها پیشنهاد می‌کند:
- تشکیل (Forming)
- تعارض (Storming)
- هنجارسازی (Norming)
- عملکرد (Performing)
- جدایی (Adjourning)
هر مرحله دارای ویژگی‌های منحصر به خود است و هدف اصلی، رسیدن به بلوغ مرحله چهارم یا عملکرد است. برخی تیم‌ها به سرعت به این مرحله می‌رسند و بهترین خروجی‌ها را ارائه می‌کنند اما برخی تیم‌ها ممکن است نتوانند این مراحل را طی کنند و به یکباره به مرحله جدایی جهش کنند.
۱. تشکیل (Forming)
ویژگی‌ها:
- اعضای تیم تازه با هم آشنا شده‌اند و از روحیات و عواطف یکدیگر شناخت کافی ندارند.
- افراد به دنبال پذیرش در گروه هستند و از درگیری پرهیز می‌کنند.
- وابستگی تیم بیشتر به رهبر تیم است.
- رفتارها همراه با ادب و محتاطانه است.
- موضوعات کاری کمتر مورد بحث قرار می‌گیرد.
- احساس هیجان و خوش‌بینی اولیه وجود دارد اما عدم قطعیت‌ها زیاد است.
نیاز تیم:
- تعریف چشم‌انداز و ماموریت تیم.
- مشخص کردن اهداف و کارها.
- تعیین مسئولیت‌های اعضای تیم.
- تدوین قوانین پایه (Ground Rules) مثل احترام متقابل، پاسخگویی به‌موقع و حمایت از یکدیگر.
- ارائه بازخوردهای شفاف و مشخص.
مثال: تیمی از مهندسان برای فاز طراحی یک پروژه صنعتی گرد هم آمده‌اند. حتی اگر یک نفر کارشناس جدید وارد تیمی شود که در مرحله عملکرد قرار دارد، این شخص نسبت به تیم در مرحله Forming قرار دارد.
۲. تعارض (Storming)
ویژگی‌ها:
- بروز اختلاف نظرها و تضادهای شخصیتی.
- چالش در پذیرش نقش‌ها و مسئولیت‌ها.
- تلاش برای مشخص کردن محدوده قدرت و تصمیم‌گیری.
- افزایش تنش‌ها و حسادت‌ها.
- زیر سؤال رفتن اهداف تیم توسط برخی اعضا.
- عدم اجماع جمعی و مشاجرات فراوان.
نیاز تیم:
- آموزش تکنیک‌های حل تعارض.
- گوش دادن موثر.
- تعریف مجدد نقش‌ها و قوانین.
- تمجید و حمایت از رفتارهای مثبت.
- برخورد مناسب با نقض‌کنندگان قوانین.
مثال: تیم مهندسی، تیم خرید را به بی‌کفایتی متهم می‌کند. تیم لجستیک با تیم مالی در تعارض است و مدیر پروژه در حل تعارضات دچار بحران جدی شده است.
در بخش بعدی این مقاله، مراحل بعدی تشریح می شود.
